Daraasado fara badan oo ay kujiraan kumanaan lagu sameeyay shakhsiyaad uur leh iyo kuwo naasnuujinaya ayaa muujinaya in tallaalada COVID-19 ay yihiin kuwo ammaan ah oo waxtar leh. In ka badan 100,000 oo ah shakhsiyaad uur leh oo ku sugan Maraykanka ayaa horey u qaatay mid kamid ah talaalada COVID-19.
Waxaan kusoo darnay shaxda Google Doc oo is wadata taasoo soo koobaysa natiijooyinka laga ogaaday badqabka talaalka COVID-19 ee xiliga uurka kuwaas oo laga keenay in ka badan 25 daraasadood oo laga sameeyay wadamo kala duwan kuwaas oo ay kujiraan in ka badan 315,000 oo haween uur leh ah. Guud ahaan, majirin saamayn waxyelo leh oo talaalka COVID-19 ku uu ku leeyahay uurka marka la eego natiijooyinka laga helay daraasadahaan. Daraasadaha qaar waxaa lagu ogaaday in dumarka laga talaalay COVID-19 ay yarayd khatartooda ku saabsan dhiciska, dhimashada ilmaha caloosha kujira, ilmaha oo yar, ama in ay dhalaan canug u baahan in la geeyo qaybta xaaladda degdega ah ee caruurta markaas dhalatay. Tan ayaa la micno ah in daraasadahaan lagu ogaaday in talaalka COVID-19 uu kaalmeeyay natiijooyinka ka dhalanaya caafimaadka xiliga uurka. Haddii aad akhriso dukumiintigaan, wuxuu isticmaalayaa ereyo la soo gaabiyay si loogu qeexo natiijooyin fara badan oo uurka ku saabsan kuwaas oo la daraaseeyay. Waa kuwaan waxyaabaha qaar kamid ah micnahoodu yahay. "PTB" micnaheedu waa dhalashada dhiciska taasoo dhacda ugu yaraan 3 todobaad kahor xiligii uurka loogu tala galay ee la filayay. "NICU" waxay u taagan tahay qaybta xaaladda degdega ah ee caruurta markaas dhalatay. "SGA" micnaheedu waa in uu dhasho ilmo ka yar sidii la filayay ayada oo lagu salaynayo wakhtiga uurka (da’da ilmuhu caloosha kujiray) marka canuggu dhasho.
Waad ku mahadsan tahay Viki Male, Bare Difaaca Taranka ka dhiga Imperial College London cusboonaysiintaada dukumiintigaan.
Isha:
https://docs.google.com/document/d/19FNXcmdI0MU6RPmvKYo_g9zEWPKl2-l760OX_8zww3E/edit
Haa. In aad qaadato talaalada xiiqdheerta iyo hargabka marka aad uurka leedahay ayaa lagu tala bixinayay tobanaan sano waana qayb caadi ah oo kamid ah ilaalinta caafimaadka uurka. Talaalka ka dhanka ah COVID-19 ayaa sidoo kale hadda aad loogu talainayaa.
Isha: CDC: Talaalada Inta lagu jiro iyo Kaddib Uurka
Waa su’aal wanaagsan! Kumanaan dadka Maraykanka ah ayaa nasiibdarro ay layaab ku noqotay markay qaadeen COVID-19 inkasta oo ay aad u taxaddareen. Waa ay adagtahay in la xakameeyo khatar kasta oo imaan karta khaasatan marka maaskaruhu uusan ahayn mid bulshada oo dhan ay ka siman tahay. Nooca Delta ee COVID-19 waa mid aad u faafa laba jibaarna ka faafi og xanuunkii hore ee COVID-19. Waa mid u faafaya sida busbuska. Marka la eego khataraha uurka ee COVID-19 iyo badqabka talaalada COVID-19, waxaa si aad ah loogu talinayaa in aad is talaalsho marka aad uurka leedahay ama marka aad naasuujinayso. Kani waa qaabka ugu wanaagsan ee aad ku ilaalin karto naftaada iyo qoyskaaga.
No. Commonly reported side effects across the different types of vaccines include fevers, fatigue, headaches, and body aches which is the same side effect profile for non-pregnant persons. Interestingly, a study of nearly 8,000 pregnant women found that there were fewer reports of side effects, like fever and muscle pain, compared to non-pregnant women.
Isha: JAMA Network Open: Falcelinada Muddada gaaban ee Shakhsiyaadka Uurka leh iyo kuwa Naasnuujinaya ee Hirka Koowaad ee Bixinta Talaalka COVID-19
Maya. Ku dhawaad 3-5% ee caruurta Maraykanku waxay ku dhashaan cillad dhalmada ah sannad walba. 1,612 dumar ah oo qaadanaya talaalka COVID-19 inta ay uurka leeyihiin, 45 ayaa qabtay cillad dhanka dhalmada taasoo ah heer gaaraya 2.7%. Arintaani waa wax aan sida caadiga ah filan karno mana muujinayso wax xiriir ah oo ay la leedahay talaalka COVID-19.
Isha:
• March of Dimes: Cilladaha Dhalmada Iyo Canuggaaga
• Kulanka Qorshaynta Talaalka COVID-19 ee CDC Awardee
Maya. Qiyaasta caadiga ah ee dhiciska uurku waxay u dhaxaysaa 11% ilaa 22%. Daraasad daba socota 2,456 dad uur leh ah kuwaas oo qaatay talaalka COVID-19, dhicisku wuxuu gaarayay 12.8%. Arintaani waa waxa sida caadiga ah ay tahay in aan filano.
Isha:
• American College of Obstetrics and Gynecology: In Vitro Fertilization and Early Pregnancy Outcomes After COVID-19 Vaccination
• The New England Journal of Medicine: Talaalka Covid-19 inta lagu jiro xiliga Uurka iyo Saddexda Bilood ee Koowaad ee Dhiciska
• JAMA Pediatrics: Dhiciska Degdega ah ee Daba socda Talalaka COVID-19 inta lagu jiro COVID-19
Ma jiro mid kamid ah talaalada COVID-19 oo hidda-sidahaaga (DNA-daada) badalaya. Marna ma gaarayaan bu’da unugga, taasoo ah xarunta maamulka unugga halkaas oo hidda sidahaagu (DNA-daadu) ku nooshahay.
Ma jiro mid kamid ah talaalada COVID-19 oo ay kujirto aalad (microchip) ama gacantaada ka dhigaya bir lab. Kuwaani waa quraafaad.
Haa. Hanaanka difaacu waa mid aad xirfad ugu leh in uu samaysto antibody-yada difaaca ee ka dhanka ah talaalada ama caabuqyada kala duwan wakhti iskumid ah. Talaalada xiliga uurka ee caadiga ah sida hargabka iyo TdAP (teetanada/gowracatada) ayaa lagula talinayaa dhammaan dadka uurka leh waxaana si ammaan ah lala qaadan karaa talaalada COVID-19.
Caanaha naasku waa kuwo nafaqo kaliya kasii fiican waxaana in badan lagu yaqaanay in ay caruurta ka ilaaliyaan caabuqyo badan ayaka oo u gudbinaya antibody-yo difaac ah kuwaas oo canugga uga imaanaya hooyada. Daraasado badan ayaa muujiyay in caanaha naaska ka imaanaya shakhsiyaadka iska talaala hargabka inta uu uurka leeyahay ay wataan antibody-yo difaac oo loo gudbin karo canugga. Daraasadihii ugu danbeeyay waxay muujinayaan in antibody-yada difaaca ee ka dhanka ah COVID-19 lagu gudbiyo caanaha naaska kaddib talaalka COVID-19.
Isha:
• PLoS ONE: IgA iyo Baabi’inta Antibody-yada Fayraska Hargabka A ee kujira Caanaha Bili’aadanka: Tijaabo Lagu nasiibsanayo oo ku saabsan Talaalka Hargabka xiliga Uurka
• Science Translational Management: Talaalada COVID-19 ee mRNA-ga ka samaysan waxay soo saaraan tusmooyin waxqabadka Fc- oo ah Antibody-yo kala duwan oo ku imaanaya dumarka uurka leh, kuwa nuujinaya, ama aan uurka lahayn
• Talaalada: Talaalka COVID-19 mRNABNT162b2 Elicits Jawaabta Antibody-ga Bili’aadanka ee kujira Caanaha Dumarka Naasnuujinaya
• JAMA Pediatrics: Ururka Gudbinta Antibody-ga ee Caanaha Bili’aadanka, Adkaysiga, iyo Awoodda Baabi’inta Caabuqa SARS-CoV-2 marka loo barbardhigo Talalaka mRNA (Association of Human Milk Antibody Induction, Persistence, and Neutralizing Capacity With SARS-CoV-2 Infection vs mRNA Vaccination)
Talaalka COVID-19 waxaa loo soo saaray si dhakhso ah, laakiin tijaabooyinka dhanka caafimaadka ee lagu tijaabiyay badqabkiisa iyo waxarkiisa laguma degdegin. Soosaarista talaalka iyo tijaabintiisu waxay inta badan qaadataa sannado sababtoo ah waxaa jira dhibaatooyin dhanka meelmarinta iyo maamulka ah oo wahti badan qaata. Ayada oo ay sabab u ahayd baahida dadweynaha ee riixaysay, caqabadahaan maamulka wa lasoo yareeyay ayada oo aan laga tagayn bilihii badnaa ee loo baahnaa in lagu sameeyo tiaabooyin adag. Iyo ayada oo shirkaduhu lacag ka sameeyaan talalaada, inta badan waa kuwa ugu faa’iidada yar marka loo barbardhigo daawooyinka kale sida Viagra (feegada).
Waxaan fahamsanahay in ay adagtahay in la aamino shirkadaha daawooyinka sameeya, khaasatan marka la eego kaalinta ay ku leeyihiin dhibaatada opioid-ka ee hadda jirta. Si kastaba ha ahaatee, talalku wali kharash gaar ah kuguma lahan waana talaabo muhiim ah oo aad ku ilaalinayso caafimaadkaaga iyo canuggaaga, Si lamid ah qaadashada daawooyinka hooyada uurka leh loogu tala galay iyo baaritaanada taam ahaanshaha.
Waxaa onleenka kajiray macluumaad badan oo iska hor imaanaya, khaasatan warbaahinta. Waxaan ku talinaynaa in la raaco tabaha fashilaadda wararka been abuurka ah ee soo jireenka ahaa:
1. Marka ugu horaysa, garo isha macluumaadka aad arkayso. Ma tahay il la isku halayn karo? Ishu ma katimid urur si wanaagsan u diyaarsan, saynis ahaan la isku halayn karo sida CDC, American College of Obstetrics & Gynecology ama, Society for Maternal and Fetal Medicine iyo wixii lamid ah. Haddii ishu ka imaanayso shakhsi, waa maxay isku halayntiisu? Hadday adagtahay in la qiimeeyo, markasta waad u fasaxan tahay in aad weydiiso bixiyahaaga dahqatarka hooyada iyo dhallaanka.Waxay kujiraan kooxda daryeelkaaga waxayna ku faraxsan yihiin in ay kaa caawiyaan in aad hesho macluumaad sax ah oo la aamini karo oo ku saabsan talaalka COVID-19.
2. Hel warbixin ku saabsan mowduuca oo ka imaanaysa ilo fara badan. Maxay khubaradafaraha badan, warbixinada, iyo ururadu ka leeyihiin mowduuca? Boggaan, waxaan dhammaan jawaabaha yaga u tixraacnay daraasado saynis ah iyo talooyin ka imaanaya bulshooyin caafimaad oo aad la isugu halayn karo. Kumanaan shakhsiyaad uur leh iyo kuwo nuujinaya ah ayaa ka qaybqaatay daraasadaha.
Midab takoorku waa cadaaladdarro weyn iyo guuldarro dhanka taageridda caafimaadka bulshada nala ka rabo in aan u shaqayno. Waxaan garowsannahay tabashooyinkaaga dhabta ah ee ku saabsan talaalka COVID-19 maadaama ay jirto in aad lasoo noolaatay midabtakoor kajira hay’ad caafimaad iyo bixiyaha daryeelka caafimaadka. Waxaan ka welwelsanahay heerka aadka u sareeya ee COVID-19, dhibaatooyinka iyo dhimashooyinka la xiriira bulshooyinka aan caddaanka ahayn. Waxaan rajaynaynaa in kordhinta heerka talaalka, khaasatan shakhsiyaadka uurka leh, in arintaanu ay difaaci doonto adiga iyo ilmahaaga. Waxaan rajaynaynaa in aad ku xirnaanto xubin qoyska ah oo aad aaminsan tahay, hogaamiyeyaasha bulshada iyo bixiyeyaasha daryeelka caafimaadka si aad wax uga barataan khibradaha ay u leeyihiin talaalka COVID-19. Waxaan aad ugu talinaynaa qaadashada talaalka COVID-19 marka aad uurka leedahay ay difaac u noqonayso adiga iyo canuggaagaba.